کیان افراز در گفت‌وگو با ایبنا: ناشر با انتشار کتاب الکترونیک و صوتی سرِپا نمی‌ماند
کیان‌افراز با اشاره به افزایش کاربری فضای مجازی برای تهیه و خواندن کتاب، درآمد حاصل از فروش کتاب صوتی و الکترونیک را در حدی نمی‌داند که موجب امکان ادامه فعالیت ناشر بشود.
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) همه‌گیری بیماری کووید19، خرید در فضای مجازی را بیشتر از قبل محبوب کرد. همچنین دسترسی به کتاب الکترونیک و صوتی در این دوره زمانی، مزیت‌های خود را نمایان‌تر کرد؛ چراکه بدون نیاز به بیرون آمدن از خانه و دریافت کالایی که نیاز به ویروس‌زدایی داشته‌باشد، افراد می‌توانند به کتاب الکترونیک و صوتی دسترسی پیدا کنند. اما آیا همه مردم نسبت به این امکان آگاهی کافی دارند؟ آیا قوانین لازم برای اعتمادسازی ناشران در نشر فایل کتاب در فضای مجازی وجود دارد؟
اعظم کیان‌افراز، مدیر انتشارات افراز با اعلام اینکه تهیه و تولید کتاب الکترونیک و کاغذی منافاتی با هم ندارد، خواستار انجام تبلیغات گسترده برای دسترسی به کتاب توسط سازمان‌ها و نهادهایی شد که برای این مهم بودجه دریافت می‌کنند.
همه‌گیری بیماری کووید19 و محدودیت‌های رفت‌آمد موجب توجه بیشتر به خرید در فضای مجازی شد. این روند چه تاثیری بر توجه به کتاب‌های صوتی و الکترونیک داشت؟
در همه جای دنیا تاثیر همه‌گیری بیماری کووید19 در کاهش مراجعه به فروشگاه‌ها مشاهده شده است. مردم بیشتر به سمت خرید آنلاین رفته‌اند و در حوزه کتاب هم همین اتفاق افتاد. استقبال از کتاب‌های الکترونیک، با توجه فروش کتاب کاغذی به دلیل محدودیت‌های رفت و آمد و تعطیلی‌ها و بیشتر شدن اوقات فراغت، خیلی بیشتر از قبل شد. ناشرانی که پیش از همه‌گیری، بستر مناسب برای فعالیت در حوزه تولید کتاب الکترونیک و صوتی را فراهم کرده‌بودند و در این حوزه تولید محتوا داشتند، راحت‌تر توانستند کتاب‌های صوتی و الکترونیک را عرضه کنند.
طبیعی است که به دلیل همه‌گیری بیماری کووید19، فروش کتاب از برخی نظرها بیشتر شد. اگر پیش از این، پلتفرم‌هایی در این حوزه به صورت حرفه‌ای در نظر گرفته‌شده‌بود، مخاطب می‌توانست در روزهای قرنطینه ساده‌تر از این فضا استفاده کند؛ چراکه بیشتر مردم از قبل آمادگی نداشتند و خیلی از مخاطبان، تازه با این بسترها آشنا می‌شوند.
توجه به کتاب‌های الکترونیک و صوتی فقط در ماه‌های ابتدایی همه‌گیری بود یا این توجه ادامه دارد؟
توجه به تهیه کتاب الکترونیک و صوتی از ماه‌های اولیه وجود داشت و استمراد دارد؛ زیرا مخاطب کم‌کم با فضای دسترسی به این امکانات آشنا می‌شود. به نظر می‌رسد مخاطبان به زمان بیشتری برای آشنایی با راه‌های دسترسی به کتاب صوتی و الکترونیک و همچنین طریقه استفاده از آن، نیاز دارند تا به‌مرور زمان انس بیشتری با این سبک کتاب‌ها بگیرند.
افراد می‌توانند به جای اینکه در خانه‌ها، کتابخانه بزرگ داشته‌باشند، هزاران جلد کتاب الکترونیک را در گوشی همراه ذخیره کنند. به همین دلیل استفاده از کتاب‌های الکترونیک و صوتی محدود به زمان همه‌گیری نیست. این روند هنوز ادامه دارد و کتاب‌های الکترونیک و صوتی خیلی بیشتر از قبل مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بازار تولید کتاب‌های الکترونیک و صوتی را در ایران چطور ارزیابی می‌کنید؟ آیا مردم اطلاعات کافی درباره مزایای استفاده از این کتاب‌ها دارند؟ آیا برای استفاده این کتاب‌ها فرهنگ‌سازی شده‌است؟
انتشارات افراز از نخستین ناشرانی بود که آبان 94 همزمان با افتتاح یک شعبه کتاب‌فروشی افراز، اپلیکیشن افراز را راه‌اندازی کرد. این نرم‌افزار امکان دسترسی مخاطبان به کتاب‌های صوتی، الکترونیک و کاغذی را مهیا می‌کند. در انتشارات افراز هرکتاب، در سه قالب منتشر می‌شود. زمان زیادی لازم است تا مخاطب بخواهد از این اپلیکیشن‌ها استفاده کند. برای این مهم تبلیغات زیادی لازم است، تا مخاطب بتواند به این فضا مراجعه و از آن استفاده کند. هرچند که در مدت اخیر، استفاده از فضای مجازی برای تهیه و خواندن کتاب بیشتر از قبل شده‌است، اما درآمد حاصل از آن به شکلی نیست که بخواهد نشر و مجموعه‌ای را اداره کند. هنوز در کشور ما اتفاق نیفتاده‌است که یک مجموعه نشر بتواند با انتشار کتاب‌های‌الکترونیک و صوتی سرپا بماند.
برای تولید کتاب‌های صوتی تدارک زیادی دیدیم و استودیویی در دفتر نشر راه‌اندازی کردیم. یک هفته قبل از همه‌گیری بیماری کووید19 هم قراردادی با ارشام مودبیان، از استودیو «زروان» بستیم و قرار بود 30 اثر را به صورت صوتی تولید کنیم. این‌ها غیر از آثاری است که قبلا صوتی کرده بودیم. همیشه دغدغه من این بود که شعر، داستان و رمان ترجیحا با صدای پدیدآورنده اثر، صورتی بشود. در این زمینه چندین عنوان تولید داشتیم که در اپلیکیشن افراز منتشر کردیم. با تمام این‌ها، همچنان کتاب کاغذی است که ناشر را سرپا نگه می‌دارد. صنعت نشر ما وابسته به کتاب‌های کاغذی است. بازار نشر سنتی است؛ چراکه حیات و بقای کتاب‌فروشی‌ها به کتاب‌های کاغذی وابسته است. اگرچه از نظر من تهیه و فروش کتاب الکترونیک و صوتی و کاغذی هیچ منافاتی با هم ندارد؛ چه بسا کتاب الکترونیک، گاهی می‌تواند به فروش کتاب کاغذی کمک می‌کند. باید همه در یک راستا و موازی هم باشند تا صنعت نشر به روز باشد. همانطور که کتاب کاغذی در بازار به فروش می‌رسد، باید کتاب‌های صوتی و الکترونیک عرضه شوند. همچنین باید امنیت لازم برای اینکه ناشر بتواند کتاب‌هایش را در بسترهای مجازی عرضه کند، وجود داشته‌بشد؛ زیرا همچنان به دلیل بی‌اعتمادی که ناشران به انتشار آثار خود در فضای مجازی دارند، از انتشار کتاب‌هایشان در فضای مجازی خودداری می‌کنند. خیلی از ناشران به همین دلیل کمتر به سمت تولید کتاب الکترونیک و صوتی می‌روند.
آیا آگاه‌سازی و تبلیغات برای گسترس استفاده از کتاب صوتی و الکترونیک وظیفه ناشران است یا مسئولان باید در سطح شهر و صدا و سیما تبلیغ کنند؟
در ایران همه نهادها، سازمان‌ها و ارگان‌ها بخشی از بودجه خود را باید صرف امور فرهنگی می‌کنند. برخی از ارگان‌ها و سازمان‌ها وظیفه حمایت از نشر را دارند، اما این حمایت‌ها به درستی انجام نمی‌شود. جامعه ما نیاز به تبلیغات شهری دارد و باید مخاطب را با فضاهای جدید، سبک جدید و امکانات تسهیل شده برای دسترسی به کتاب، توسط تبلیغات شهری در گستره عمومی آشنا کرد؛ چراکه این کار تاثیر زیادی خواهدداشت. اما زمانی که در شهر راه می‌روید چند تابلوی تبلیغاتی شهر به این موضوعات اختصاص داده‌شده‌است؟ یکی از وظایف شهرداری تبلیغات فرهنگی است که طبیعتا کتاب و کتابخوانی را نیز باید شامل شود. صنعت نشر توان تبلیغات به صورت گسترده را ندارد و بخش خصوصی با هزار زحمت باید بتواند کاری را به صورت مستقل راه‌اندازی بکند.
تولید و بسترسازی برای کتاب الکترونیک برای ناشر هزینه دارد، به همین دلیل برای تبلیغات، به حمایت نیاز است. وظیفه بخش دولتی حمایت از صنعت نشر، کتاب و کتابخوانی است؛. درحالی که در جامعه، نه حالا؛ بلکه وقتی فقط کتاب کاغذی هم در دسترس بود، برنامه خاصی برای معرفی کتاب وجود نداشت. فقط در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و نمایشگاه‌های استانی شاهد افزایش توجه به این مساله بودیم. البته در سطح محدود روزنامه و مجله‌ها برای معرفی کتاب فعالیت دارند. همه کشورها راهکارهایی دارند تا به کتاب‌ها بیشتر توجه بشود. فرهنگ کتابخوانی در جامعه از ریشه به‌درستی جا نیفتاده و نیاز به حمایت سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی است که بودجه‌ای برای این کار دارند.
انتشارات افراز فعالیت‌های جانبی مانند برگزاری جلسات نقد و بررسی کتاب برگزار می‌کند. به نظر شما اقداماتی اینچنین و همچنین تولید پادکست و ویدئوی معرفی کتاب، چه تاثیری در فروش آن دارد؟
با برگزاری نشست و به کار بردن تکنولوژی، سعی در معرفی کتاب داریم. به این منظور استودیو راه‌اندازی کردیم، از نویسنده و مترجم دعوت کردیم تا در ویدئوی معرفی کتاب با مخاطب ارتباط برقرار بکند. البته با تولید ویدئو برای فروش کتاب موافق نیستم، زیرا مخاطب کتاب، با کلمه سروکار دارد و این ارتباط نمی‌توان با تولید ویدئو جایگزین بشود؛ اما ویدئو و پادکست ابزارهای خوبی برای معرفی کتاب‌ها هستند و باید رسانه‌های جدید را در خدمت صنعت نشر و معرفی آثار استفاده کرد.
لینک مصاحبه در ایبنا: https://bre.is/pJyB6C8b