چه شد که تصمیم گرفتید مجموعه داستانی با تم و مضمون مشترک قتل و بیماری‌های روانی بنویسید؟
حوادث روزنامه‌ها، اتفاقات ناگواری که می‌شنیدم همیشه برایم جالب بود. از این نظر که می‌خواستم بدانم پشت این قضایا چه بوده. چه چیزی بر آدم‌ها می‌گذرد که مرتکب جرم و جنایت می‌شوند. مثلا چند سال پیش شنیدم مردی در محله شاپور پس از مصرف شیشه از خانه بیرون آمده و سر پسر بچه‌ای را بریده.  این یک خبر بود که تا مدت‌ها در ذهنم باقی مانده بود تا اینکه به داستان تبدیل شد. می‌دانستم که باید در موردش بنویسم. اصلا این محله مثل خیلی از محله‌های تهران، پر از قصه است. کافی است به در و پنجره و در و دیوارهای قدیمی آن با دقت نگاه کنیم. حال ممکن است برای نویسنده‌ای دیگر، سوژه‌های دیگری جذاب باشد. برای من این ژانر جذابیت خاصی دارد.

به این ترتیب شما اصرار داشتید که هر یک از این داستان‌ها در محله‌ای در تهران اتفاق بیفتد؟
بیشتر تمرکزم، روی محله‌هایی چون شاپور، سنگلج، بازار، قوام‌السلطنه بود. مکان‌هایی را که خوب می‌شناختم و می‌توانستم از آنجا بنویسم. این به آن معنی نیست که یک نویسنده از مکان و زمانی که ندیده و حس نکرده نمی‌تواند بنویسد ولی بهتر است از چیزی که تجربه کرده داستان‌سرایی کند. این واضح است که اگر من بخواهم از محل کودکی و نوجوانی‌ام بنویسم. داستان خیلی بهتر درمی‌آید تا بخواهم فرضا از زعفرانیه و فرمانیه‌ای بنویسم که نمی‌شناسم. با آدم‌هایش فاصله دارم. چرا که آن محل متعلق به من نیست.

با توجه به اشاره‌ای که به ژانر معمایی و جنایی- پلیسی داشتید، ویژگی داستان‌های این ژانر این است که در عین حال که مخوف است  و مخاطب را می‌ترساند و گاه حتی غافلگیرش می‌کند، اما آن معما، جنایت و جرم در نهایت، خیلی منطقی گره‌گشایی و باز می‌شود. یعنی در نهایت مخاطب متوجه می‌شود که قاتل کی بوده و برای چی این کار را کرده است و مجاب می‌شود. اما در داستان‌های شما راوی، اغلب دچار  لحظات بحرانی و پریشانی است. و این بحران روانی، روایت را هم از نظر ریتم و میزان اطلاعات، تحت تاثیر خودش قرار می‌دهد. به همین دلیل یک جاهایی از داستان، گنگ باقی می‌ماند.
مثلا در داستان «جیرجیرک‌ها...» مساله جهانگیر با گوستاو و  قصاب و... چندان مشخص نیست. یا چگونگی قتل مهرک توسط مهری باز نمی‌شود و فقط در حد اشاراتی باقی می‌ماند.  یا در داستان «باد سرخ جنوب» که کاراکتر نویسنده ، کارون، در لحظاتی دچار زار یا باد جنوب می‌شود هم به لحاظ روانی ملتهب و آشفته است و گاهی دردهای ثریا را در خودش حس می‌کند، قتل ثریا باورپذیر نیست.  همه چیز خیلی حسی است. در حالی که در داستان‌های جنایی، به لحاظ منطقی باید قتل و جرم و شرایطش باورپذیر شود.
حق با شماست در بعضی از داستان‌های پلیسی که به‌صورت خطی نوشته می‌شوند خواننده به راحتی معما را حل کرده و مفهومی را که مد نظر نویسنده بوده خیلی ساده درمی‌یابد. اما برخی از داستان‌ها چند لایه هستند. شاید لازم است داستان چند بار توسط مخاطب خوانده شود. منظورم این است که باید به خواننده لذت کشف را هم داد. داستانی که با یک‌بار خواندن کنار گذاشته شود و خواننده دیگر رغبت نکند آن را بخواند ارزش ندارد. و اما در مورد نامه گوستاو باید بگویم که آن قضیه مربوط می‌شود به اتفاقی که در زمان تحصیل جهانگیر در اتریش برایش افتاد و همین نامه کمک زیادی در شخصیت‌پردازی او و مهری و مهرک دارد.

در مورد کارون همان‌طور که خودتان گفتید، نویسنده‌ای ‌است که در مورد ثریا می‌نویسد. و باید درد ثریا را بفهمد و حس کند. اگر او حس نکند پس چه کسی حس کند؟ در ضمن ثریا به قتل نرسیده بر اثر اتفاقی به زیرزمین سقوط کرده و مرده. قتل ثریا حسی نیست. خیلی واضح گفته می‌شود چه اتفاقی افتاده.

در همین داستان یعنی «باد سرخ جنوب» با روایت داستان در داستان مواجه هستیم، نقل در نقل. در حالی که نویسنده داستان خودش را می‌گوید با لحن اندوهگین و کدهایی که می‌دهد دری دیگر باز می‌شود. نویسنده‌ای که مشغول نوشتن داستانی است که خودش با آن درگیر است و شخصیت‌هایش هم با خودشان درگیر هستند و در پایان می‌بینیم انگار نویسنده داشته خودش را می‌نوشته.
 
بله!... متوجه این شدم. ولی دستش را چرا قطع می‌کند؟
همه آدم‌ها که از سلامت روان برخوردار نیستند، شخصیت‌های داستان‌ها هم همینطور هستند، هر رفتار و عملی ممکن است از آنها سر بزند. هر کسی ممکن است دچار روان‌پریشی باشد. شما می‌توانید به ونگوگ بگوئید چرا گوش‌ات را بریدی؟ بعضی از داستان‌ها مثل همین داستان برای پی بردن به جزئیاتش لازم است دوباره خوانده شود. باد سرخ جنوب داستانی سه گانه است که هر گانه راوی مربوط به خودش را دارد و شاید برای همین کمی پیچیده به نظر رسیده و با توجه به داستان در داستان بودنش نیاز به خوانش دوباره دارد.

اگر تمام مخاطبان، کار را چند بار نخوانند چه اتفاقی می‌افتد؟
در مورد داستان‌های خودم می‌گویم؛ اتفاق خاصی نمی‌افتد. چیزی را هم از دست نمی‌دهند. اگر داستان برای‌شان جذابیت داشته باشد می‌خوانند اگر نداشته باشد هم که نه. معمولا این دسته از خواننده‌ها می‌روند سراغ کتاب‌های عامه پسند که در حال حاضر در بازار نشر فراوان چاپ می‌شود. اما سلیقه من این است و حاضر نیستم به‌خاطر داشتن مخاطب‌های زیاد و پرفروش بودن کتابم سطح نوشته‌هایم را تنزل بدهم. باید سطح انتظار خواننده را بالا برد.

یعنی پیچیدگی مساوی با ماندگاری اثر است؟
نه! منظورم این نیست. منظورم خوب نوشتن است. ناب نوشتن، مطلوب نوشتن.
عده‌ای بر روی ادبیات جدی برچسب پیچیده‌نویسی زده‌اند و با این عنوان می‌خواهند سطح نوشته‌ها را پایین بیاورند.

این نوع نگاه در ادبیات داستانی ما خیلی تکرار شده است؛ از دوره «بوف کور» ما این نگاه را داشتیم، تا «شازده احتجاب» و بسیاری از داستان‌کوتاه‌های گلشیری، مثل «معصوم اول» و .... تا همین چند سال پیش هم این نگاه، خیلی در ادبیات داستانی ما باب بود. شاید به خاطر بازنمایی آن در آثار شاگردان گلشیری.  راوی‌ای که در اثر یک اتفاق دچار بحران روحی می‌شود و روایت غیر خطی و پریشان. به نظر شما، این شیوه از روایت همچنان کارکرد دارد؟
به نظر من همه نوع روایت کارکرد دارد. همه این‌ها به نوع نگاه نویسنده برمی‌گردد. اینکه چطور ببیند و چطور بگوید. مثل این می‌ماند که بگوییم هنوز می‌توان از عشق نوشت، آیا هنوز مخاطب دارد؟ هر کس از منظر خودش می‌تواند روایتی خاص را ارائه دهد.
 

• این کتاب را به کوروش اسدی تقدیم کرده‌اید.  آیا این تقدیم، فقط به خاطر همسویی نگاه شما در ادبیات است؟

کورش اسدی دوست و استاد من بود. نوع نگاهش را به ادبیات ستایش می‌کردم و با تقدیم کتاب به ایشان خواستم ادای دینی به او کرده باشم.
 
در چند داستان این مجموعه، با کاراکتر نقاش یا آتلیه نقاشی مواجهیم. گویا خود شما هم، در کنار نویسندگی، نقاش هم هستید. این دو شاخه هنری، چه نسبتی با هم دارند؟ و هر یک چه امکاناتی در حوزه دیگر به شما می‌دهند.
نه من نقاش نیستم ولی برادرهایم چرا. البته گاهی چیزی برای دل خودم می‌کشم ولی نه حرفه‌ای. و شاید از همین‌جاست که رنگ‌ها و پرده‌های نقاشی همیشه در داستان‌هایم حضور دارند. بهنظرم تابلوهای نقاشی پر از قصه‌ هستند. قصه‌های رنگارنگی که لایه‌لایه روی هم قرار داده شده‌اند.

لینک خبر:  https://bit.ly/368p0fE